Izdavačka delatnost Medija centra „Odbrana“
Vojna izdavačka delatnost ima značajno mesto i ulogu u sistemu odbrane. Ona je jedan od činilaca napretka, modernizacije i ukupnog osposobljavanja, obučavanja, obrazovanja i informisanja pripadnika Vojske Srbije, ali i šire javnosti.
Izdavačka delatnost u sistemu odbrane organizovana je u okviru Medija centra „Odbrana” u Odeljenju za izdavačku delatnost – Redakciji „Vojna knjiga”. Ona je kontinuirana, planska, organizovana i neprekidna aktivnost. Tim profesionalnih i kreativnih ljudi vredno radi na tome da pristigli rukopisi postanu knjige vredne pažnje i poštovanja.
Izdavačka delatnost Medija centra „Odbrana” definisana je Planom izdavačke delatnosti, koji odobrava ministar odbrane i koji nastaje i koji nastaje na osnovu potreba sistema odbrane za određenim naslovima.
Odeljenje obavlja poslove koji se odnose na izdavanje vojnostručne, nastavno-obrazovne, publicističke literature, kataloga i brošura, kao i dizajn i grafičku pripremu magazina „Odbrana”, časopisa, promotivnog materijala i štampanih i elektronskih publikacija neophodnih sistemu odbrane.
Medija centar „Odbrana” godišnje objavi oko 200 izdanja knjiga i časopisa, a oko 70 naslova u svakom trenutku nalazi se u nekoj od faza izrade. Budući da je osnovna delatnost priprema i objavljivanje vojne literature, u cilju vojnostručnog osposobljavanja pripadnika sistema odbrane, najviše naslova urađeno je tim povodom, a to su pravila, propisi, uputstva, priručnici, udžbenici za Vojnu akademiju i Medicinski fakultet Vojnomedicinske akademije, zbornici radova sa značajnih skupova i slično.
RAZVOJ VOJNOG IZDAVAŠTVA
Koreni vojnog izdavaštva vezuju se za period formiranja moderne srpske države, a planska i organizovana delatnost traje kontinuirano nekoliko decenija.
O postojanju štampane vojne publikacije na tlu nekadašnje Jugoslavije prve informacije daje vojna bibliografija, koja obuhvata sva vojna izdanja. Najstariji vojni dokument štampan u nekadašnjoj Jugoslaviji, smatran prvim vojnim izdanjem, jeste Naredba Marije Terezije (28. juna 1747), a odnosi se na graničare u Vojnoj granici. I naredni pisani dokumenti bili su propisi i pravila koji regulišu život i rad vojske.
Do kraja 18. veka Srbi nisu imali svog štampara – izdavača. Knjige su se štampale u inostranstvu. U obnovljenoj Srbiji prva štamparija počela je sa radom 1831. godine u Beogradu i zvala se Knjaževsko-serbska pečatnja. To je bila štamparija srpske države, a 1860. godine osnivaju se i privatne štamparije.
Tokom istorije vojska je delila sudbinu svog naroda, pa je tako bilo i kada su u pitanju pismenost, obrazovanje i opšta kultura. U vreme nastajanja ustaničke vojske, Karađorđevo i Obrenovićevo vreme, stajaću vojsku uvežbavali su austrijski i ruski oficiri. Prvi srpski oficiri školovali su se u inostranstvu, koristeći strane knjige i literaturu.
Smatra se da je organizovano plansko izdavanje vojne knjige, naročito službene, u Srbiji počelo sredinom 19. veka. Prvo zvanično izdanje Zakona vojnog štampano je 1839, a pravila službe počinju da se štampaju od 1845. godine. Osniva se Ministarstvo vojno (ustanovljeno 1811) i vojna škola, štampaju se prvi vojni časopisi. Tek osnivanjem Artilerijske škole, odnosno za potrebe Vojne akademije (1880), napisani su i odštampani prvi udžbenici. Većinom su to bili prevodi.
Tokom Prvog svetskog rata vojna štampa je bila posebno razvijena, a između dva svetska rata štampano je oko 800 knjiga za službenu upotrebu u vojsci (zakoni, uredbe, pravila, propisi). Za vreme Drugog svetskog rata objavljeno je više od 5.000 raznih publikacija (bilteni, listovi, džepne novine), a vojnostručna literatura, namenjena praktičnoj primeni u borbi, počinje da se objavljuje 1942. godine. To su bila pravila, propisi, uputstva iz opšte taktike, taktike rodova, nastave gađanja i dr. Neke lekcije, pripremane za slušaoce oficirskih škola, postale su, kasnije, osnova za izradu zvaničnih pravila.
Posle završetka Drugog svetskog rata počinje značajnija vojna izdavačka delatnost. Potrebe za pisanom rečju bile su ogromne, a mogućnosti skromne. Ipak, postavljaju se temelji izdavačke delatnosti.
Od posebnog značaja bilo je osnivanje Vojnoizdavačkog zavoda Ministarstva narodne odbrane (VIZ–MNO) 1945. godine, čija izdanja su davala obeležje ukupnoj vojnoj izdavačkoj delatnosti.
Od tog perioda krenulo se sa organizovanom, planskom i institucionalizovanom izdavačkom delatnosti u vojsci, koju danas nastavlja Medija centar „Odbrana”.
